Hiện nay, việc mua nhà đất ở Việt Nam luôn là một vấn đề nhận được nhiều sự quan tâm từ cộng đồng người Việt định cư ở nước ngoài. Như vậy, liệu rằng người Việt Nam định cư ở nước ngoài có thể mua nhà, đất ở trong nước hay không? Nếu có thì họ được mua những loại nhà, đất như thế nào?
1. Như thế nào là người Việt Nam định cư ở nước ngoài?
Người Việt Nam định cư ở nước ngoài (NVNĐCONN) là đối tượng mà hầu như ai cũng có những mường tượng nhất định khi nhắc đến. Tuy vậy, pháp luật quy định như thế nào về đối tượng và cách xác định người Việt Nam định cư ở nước ngoài?
1.1. Công dân Việt Nam cư trú, sinh sống lâu dài ở nước ngoài
Người Việt Nam định cư tại nước ngoài có thể là công dân Việt Nam cư trú, sinh sống lâu dài ở nước ngoài, hay còn được gọi là Việt Kiều. Những người thuộc nhóm này, trước hết cần phải là cá nhân có quốc tịch Việt Nam.
Người Việt Nam định cư tại nước ngoài cư trú, sinh sống lâu dài ở nước ngoài
Theo đó, quốc tịch Việt Nam có thể được xác định từ lúc sinh ra dựa trên các yếu tố sau:
- Huyết thống: Cả ba và mẹ là người Việt Nam, một trong hai là người Việt Nam và người còn lại là người không quốc tịch, mẹ là người Việt Nam và không biết người bố là ai, một trong hai là người Việt Nam, và người còn lại là người có quốc tịch khác, và có văn bản thỏa thuận chọn quốc tịch Việt Nam cho con khi sinh ra;
- Nơi sinh ra ở Việt Nam: Đối với trường hợp những đứa trẻ không biết được ba mẹ của nó là ai hoặc trong trường hợp một người là công dân Việt Nam, người còn lại là công dân nước ngoài, mà cả 2 không thỏa thuận được Quốc tịch cho đứa bé, hoặc trong trường hợp có ba mẹ là người không quốc tịch thường trú tại Việt Nam.
Ngoài ra, cá nhân có được Quốc tịch Việt Nam thông qua những thủ tục như nhập quốc tịch, trở lại quốc tịch cũng được công nhận thuộc đối tượng này.
Yêu cầu đặt ra là tới thời điểm có nhu cầu mua nhà đất, các đối tượng này vẫn còn đang mang Quốc tịch Việt Nam. Điều này có thể dễ dàng nhận thấy thông qua những giấy tờ thể hiện quốc tịch Việt Nam mà còn giá trị pháp lý (Hộ chiếu, Chứng minh nhân dân/ Căn cước công dân, Giấy khai sinh).
1.2. Người gốc Việt Nam cư trú, định cư ở nước ngoài
Đây là người đã từng có quốc tịch Việt Nam và con, cháu của họ đang cư trú, sinh sống lâu dài ở nước ngoài. Một điều lưu ý là những người thuộc nhóm này chỉ gồm những người có Quốc tịch Việt Nam kể từ khi sinh ra dựa vào yếu tố huyết thống của ba mẹ.
Đối với nhóm đối tượng này, họ cần phải có giấy tờ cần thiết để chứng minh ba mẹ mình là người Việt Nam (Căn cước công dân, Hộ chiếu,...), giấy tờ chứng nhận họ là con của ba mẹ mình (Giấy khai sinh, Bản án công nhận ba mẹ ruột,...)
* Lưu ý: Đối với những giấy tờ xác định ba mẹ là người Việt Nam, không yêu cầu phải còn giá trị pháp lý. Chỉ cần nó có giá trị chứng minh ba mẹ của mình là người Việt Nam.
2. Người Việt Nam định cư ở nước ngoài được mua những loại nhà, đất như thế nào?
Với đặc trưng đã hoặc đang sinh sống một cách ổn định, lâu dài ở nước ngoài, NVNĐCONN là đối tượng bị giới hạn đối với việc sở hữu những tài sản đặc biệt như nhà, đất (liên quan đến vấn đề lãnh thổ và chủ quyền quốc gia). Chính vì vậy khi muốn sở hữu nhà hoặc đất ở Việt Nam, trước hết họ cần phải biết rõ mình có thể mua những loại nhà, đất nào?
2.1. Những loại đất mà người Việt Nam định cư ở nước ngoài được mua
Vì là đối tượng bị giới hạn, NVNĐCONN chỉ có thể mua những loại đất sau:
- Đất nền thuộc dự án phân lô bán nền với điều kiện là phải tự xây nhà ở trên đó: Đây là những phần đất ở thuộc dự án đầu tư xây dựng được chủ đầu tư tách ra để bán lại cho người khác để họ xây dựng nhà ở;
- Đất ở mà đã có nhà ở gắn liền với đất;
- Đất trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế.
Như vậy, NVNĐCONN có thể dễ dàng mua đất với mục đích là để có nhà ở, còn NVNĐCONN mà muốn mua đất để đầu tư sản xuất, kinh doanh thì chỉ có thể mua đất trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao và khu kinh tế.
Đất ở mà đã có nhà ở gắn liền với đất
Tuy nhiên, NVNĐCONN có mong muốn mua đất để đầu tư sản xuất, kinh doanh nằm ngoài những khu vực trên, thì có thể thành lập doanh nghiệp tại Việt Nam và mua đất thuộc sở hữu của doanh nghiệp.
2.2 Những loại nhà mà người Việt Nam định cư ở nước ngoài được mua
Mặc dù cũng giống như việc mua đất, việc mua nhà của NVNĐCONN cũng bị giới hạn. Tuy nhiên, so với lúc trước NVNĐCONN đã có thể dễ dàng sở hữu nhà thông qua việc mua những loại nhà sau:
- Nhà ở thương mại (là nhà ở được đầu tư xây dựng để bán, cho thuê, cho thuê mua) của doanh nghiệp kinh doanh bất động sản;
- Nhà ở từ hộ gia đình, cá nhân.
Đối với nhà ở thương mại, ngoài cách mua nhà thông thường NVNĐCONN còn có thể mua nhà theo phương thức thuê mua nhà. Tức là người mua thanh toán trước từ 20-50% giá trị ngôi nhà, sau đó phần còn lại sẽ trả theo mỗi tháng dưới hình thức là trả tiền thuê nhà. Đến khi trả hết toàn bộ giá trị ngôi nhà được bán ra ban đầu, thì người mua sẽ chính thức sở hữu ngôi nhà.
3. Những giấy tờ cần thiết khi người Việt Nam định cư ở nước ngoài mua nhà, đất
Người Việt Nam định cư tại nước ngoài cần chuẩn bị các giấy tờ cần thiết để chứng minh thân phận người Việt Nam định cư ở nước ngoài (tùy đối tượng được nêu tại mục 1). Những thông này này cũng nhằm mục đích để cơ quan nhà nước cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà cũng như quyền sử dụng đất.
Trước hết, nếu như NVNĐCONN muốn mua nhà, đất mà có Hộ chiếu Việt Nam còn giá trị, thì họ chỉ cần Hộ chiếu của mình để chứng minh thân phận, mà không còn cần những loại giấy tờ khác.
Đối với trường hợp Hộ chiếu Việt Nam không còn giá trị, mà họ đang sử dụng hộ chiếu nước ngoài và kèm theo 1 trong 2 giấy tờ sau:
* Giấy tờ chứng minh còn quốc tịch Việt Nam:
- Giấy khai sinh có quốc tịch Việt Nam, nếu không thể hiện rõ quốc tịch Việt Nam thì cần kèm thêm giấy tờ chứng minh quốc tịch Việt Nam của ba mẹ;
- Chứng minh nhân dân;
- Quyết định cho nhập quốc tịch Việt Nam, Quyết định cho trở lại quốc tịch Việt Nam, Quyết định công nhận việc nuôi con nuôi đối với trẻ em là người nước ngoài, Quyết định cho người nước ngoài nhận trẻ em Việt Nam làm con nuôi.
* Giấy tờ xác nhận là người gốc Việt Nam: NVNĐCONN có thể nộp hồ sơ xin cấp giấy tờ này tại Sở Tư pháp, đại sứ quán, lãnh sự quán Việt Nam ở nước ngoài, hoặc cơ quan quản lý về người Việt Nam ở nước ngoài. Để có thể được cấp giấy này, quan trọng nhất là người nộp hồ sơ phải có giấy tờ chứng minh mình có quốc tịch Việt Nam dựa theo huyết thống.
NVNĐCONN muốn mua nhà, đất cần Hộ chiếu Việt Nam để chứng minh
Lưu ý: NVNĐCONN muốn mua nhà, đất thì Hộ chiếu phải có đóng dấu kiểm chứng nhập cảnh của cơ quan quản lý xuất, nhập cảnh Việt Nam.
Hiện nay, Nhà nước đã nới lỏng hơn, cho phép người Việt Nam định cư ở nước ngoài sở hữu nhà, đất tại Việt Nam. Tuy nhiên so với công dân Việt Nam sinh sống tại Việt Nam, người Việt Nam định cư ở nước ngoài vẫn gặp những giới hạn nhất định khi mua nhà, đất. Chính vì vậy, hiểu rõ đối tượng và những hạn chế theo luật định giúp người mua chủ động hơn khi thực hiện các giao dịch mua nhà đất tại Việt Nam.